Telekler

Menemen’e bağlı eski köyler arasında “Dellakler” olarak geçen Telekler’in geçen yüzyıl belgelerinde Tellaklar veya Dellaklar adlarıyla da anıldığı anlaşılıyor. Söz konusu adların köy sakinleri ve yakın köyler tarafından bilinmesine karşın, köy halkı tarafından kullanımı tercih edilmediği için günümüzde resmi olarak Telekler adı kullanılıyor. Osmanlı belgelerinde Dellaklar köyünde Miri Aşıklar adında bir zaviyenin varlığı ile ilgili bilgiler bulunuyor. 

Eskiden Telekler sakinlerinin yaz aylarında taşındıkları yaylaları olan ve Gediz Vadisi’nin kuzey tepeleri ile nehir arasında kalan dar ve uzun verimli kumsal bugün bile üzüm bağları ile kaplıdır. Eskiden, Mollahalil Çiftliği’nin hemen yanında, Ilıca mevkiindeki şifalı sıcak su kaynaklarından ve hamamlardan yararlanan köyün adı bu nedenden dolayı Tellaklar olarak kalmış.

Vadinin güney kıyısında Handere mevkiinde, demiryolu kıyısında bulunan eski Telekler mezarlığı, yaylanın uzun bir süre kullanılmış olduğunu gösteriyor. Süleymanlı köyünün altında halen Telekler Mezarlığı olarak anılan diğer eski bir mezarlık köyün topraklarının yayılma sınırlarını işaret ediyor. 

Üzerindeki kitabede Hicri 1311 tarihi(1895) okunan köy camii son yıllarda yeniden inşa edilmiş. Yaşlıların verdikleri bilgilere göre köy bugünkü yerine geçen yüzyılın sonunda, hemen kuzeyinde bulunan eski Çeşme ve batısındaki Kışlaişi mevkiilerindeki eski iskanlarından taşınmış. Köylülere göre bu iki iskanda oturan halkın hayvanlarını yatırdığı bugünkü yerleşim yeri daha sonra asıl iskan olarak seçilmiş.

Köyün bugünkü yerleşim noktası ve hemen güneyinde bulunan küçük, fakat verimli Alaniçi veya Alankoru ovacığı antik dönemde Temnos toprakları içinde yer alıyordu. Ovacığın güney sınırlarından sonra taşlık ve ağaçlık alçak tepeler Gediz Vadisi’ne ulaşıyor. Alaniçi ovacığı içinde yer alan Hayıtlıgöl ve Çingenealanı içindeki küçük bir su kaynağı, çevresinde kalıntıları çok açık olarak görülen bir Roma dönemi iskanı tarafından kullanılmış olmalıdır. Ayrıca köyün sınırları içinde kalan ve Gediz Vadisi’nin kuzey yamaçları boyunca sıralanan Yarentepe, Mollahalil Çiftliği’nin üzerindeki Çınarlıtepe ve vadinin doğu girişindeki Köştepe’nin üzerindeki antik gözetleme kulelerinin de boğazın kuzeyden denetimi için Temnoslular tarafından kurulduğu düşünülüyor. 

Türk döneminin başlarına dek (14. yüzyıl) gittiği tahmin edilen ve yine Gediz Boğazı’nın korunması ile ilişkili olarak görülen Yarentepe üzerinde olduğu gibi, Ilıca’nın üzerindeki Dedetepesi’nde bir yatır mezar bulunuyor.(Dedebaşı).