Ayvacık

Manisa ve Menemen Ovaları’nı birbirine bağlayan tek stratejik geçit Gediz Boğazı’nın batı çıkışından hemen önce, Yamanlar’ın kuzey yamaçları ile Gediz Nehri arasındaki vadi içine birbirinden ayrı iki mahalle olarak yerleşmiş Ayvacık’ın kuruluşu ile ilgili resmi bir kayıt bulunmuyor. Yaşlılarına göre köyün kuruluşu 200 yıl önceye dayanıyor. 

1826 -1838 yılları Menemen Şeriye Sicili’ndeki masraf listesinde görülmeyen Ayvacık’ın adına resmen ilk kez 1890 yılı Aydın Vilayeti Salnamesi’nde rastlanıyor. Bu dönemde 66 hane ve 211 nüfusu olan köyde, 1927/1928 İzmir Vilayeti Salnamesi’ndeki kayda göre ise 58 haneve 209 nüfus kayıtlı. 

Köy, 19. yüzyılın ortalarında konar-göçerlerin iskanı arasında Alaniçi, Karaorman ve Göktepe köyleri gibi Yeni-İl Türkmenlerinden Çakallar cemaatine bağlı bir kol tarafından kurulmuş. Köy yerinin yerleşmeden önce Gelenbe yöresinde kışlayan Çakallar’ın yaylası olduğu anlaşılıyor. 

İki ayrı mahalleden oluşan Ayvacık’ın asıl mahallesi (doğu) Sarıca Ali adında bir aile reisi tarafından kurulmuş. Sarıca Ali’nin Hacı İsmail, Hoca Mustafa ve Hacı Molla Hasan adındaki oğullarından gelişen çekirdek mahallede, 19. yüzyılın sonlarında Hacı Molla Hasan’ın oğlu Molla Hüseyin ve onun oğlu Eyyüb Hoca tarafından bir medrese kurulmuş, burada sadece Ayvacıklı çocuklar değil, çevredeki köylerden de öğrenciler eğitim görmüşler. Bugün yerinde ilkokul ve cami bulunan medresenin bahçesinde köy camisini inşa ettiren Hacı Molla Hüseyin ve oğlu Eyyüb Hoca’nın mezarları bulunuyor. 

Köy adını eskiden çevrede bol bulunan ayva ağacından almıştır. Dere Mahallesi sakinleri eskiden Ayvacık’ı Şebenli, Ayvacıklılar ise Dere Mahallesi’ni Çarpıklar olarak adlandırmaktaydılar. Aralarında 1 km mesafe bulunan iki mahalle arasındaki rekabet günümüze dek sürmüş. 

2021 verilerine göre 381 kişinin yaşadığı Ayvacık, 2012 yılındaki yasa değişikliğinden sonra köy statüsünden çıkarılarak mahalle olmuştur. 

Orgeneral Cemal Tural İlkokulu ve hikayesi

Ayvacık’ta Orgeneral Cemal Tural İlkokulu adında bir okul bulunmakta ve bu okulun da güzel bir hikayesi anlatılmaktadır. Hikaye 1943 yılında başlıyor. 2. Cihan Harbi’nin devam ettiği 1943 yılında bir tatbikat dolayısıyla Ayvacık köyüne gelen Orgeneral Cemal Tural, erleri ile birlikte köyün Dere Mahallesi’nde konaklamış. Köylüler askerlere hayatları boyunca unutamayacakları bir misafirperverlik göstermişler. Askerlerin köyden ayrılışı sırasında büyük iyiliklerini gördüğü köylülere, “Ben de size yardım edeceğim” diyen Tural, köye ilk yardımını Kara Kuvvetleri Komutanıyken yapmış ve Ayvacık’ı elektriğe kavuşturmuş. 1967 yılı Mart ayında köye yeniden gelen Tural Paşa, okumak isteyen köy çocukları için okul yapılması talimatını vermiş, gerekli olan teknik ekipman ve çimentoyu da sağlamış. 7 Ekim tarihinde açılışı yapılan Orgeneral Cemal Tural İlkokulu uzun yıllar Ayvacıklı çocukların eğitimleri için kullanılmış ve asker köylü işbirliğinin güzel bir örneği olmuştur.